SMARTCirculair Toolkit – Natuurinclusief en Klimaatadaptief Bouwen
Als je natuurinclusief bouwt heb je gelijk een belangrijk deel van klimaatadaptief bouwen te pakken. Het overlapt elkaar. Met natuurinclusief bouwen breng je de natuur terug in de gebouwde omgeving en dat is goed voor onze gezondheid.
Dus als het gaat over biodiversiteit, dan gaat het over meer dan een vogelkastje, een insectenhotel of een bloemrijke berm. Prachtig maar dat is niet genoeg! Het moet gaan over systemen, over verbindingen, over water en bodem als basis en over leefgebieden.
We willen klimaatadaptie en natuur zodanig combineren dat dit:
- Voor de bewoners aantrekkelijke groene woonmilieus oplevert
- De temperatuur in de stad getemperd wordt
- Water vastgehouden wordt (belangrijk bij hevige regenbuiten)
- Vogels, vleermuizen, eekhoorns etc een nest kunnen maken
Zo worden zwaluwen (en vleermuizen) met holle stenen naar Sleeuwijk gelokt om daar de jaarlijkse muggenplaag te beteugelen
De Natuurladder
Ontwerpen en bouwen met de natuur in 5 stappen (treden).
- LEES HIER de 5 stappen die voor alle bouwprocessen genomen zouden moeten worden
De Natuurladder is een uitgave van Heijmans & DuraVermeer
Ruimte voor de 5 V’s
Natuurinclusief ontwerpen met en voor meer flora en fauna in de buitenomgeving werkt het beste als je de 5 V’s probeert te combineren in je ontwerp: voedsel, veiligheid, variatie, voortplanting en vocht.
Natuurinclusief ontwerpen 5 V’s
Flora en Fauna
Planten worden door dieren gebruikt voor voorplanting, voeding en als schuilplaats. Daarnaast halen ze schadelijke stoffen uit de lucht, filteren het water en zorgen voor schaduw op een hete dag.
Door flora meer te integreren in de gebouwde omgeving zorgen wij ervoor dat ook dieren zich meer welkom voelen in deze omgeving. Daarnaast plukken we zelf ook de vruchten van de voordelen; minder hittestress, schonere lucht en een koelere omgeving op een hete zomerdag.
Dus ga voor een groene oase zodat je daar zelf in de toekomst van kunt genieten. En wil je een gastles over natuurinclusief ontwerpen? Neem dan even contact op.
Hofbogenpark Rotterdam: openbaar park op het dak
Voormalig spoorviaduct wordt rijke natuurlijke omgeving op hoogte in Rotterdam. De ambitie voor het Hofbogenpark is dat het gaat werken als een spons: al het regenwater van het dak en ook regenwater uit de omgeving wordt landschappelijk gezuiverd.
- slim watersysteem
Al het regenwater van het dak en ook regenwater uit de omgeving wordt op hoogte landschappelijk gezuiverd (helofyten en bodem) en vervolgens opgeslagen in een seizoensberging op 25 meter diepte. - volop ruimte voor weelderige vegetatie
- habitat’ voor o.a. egels, vlinders, vleermuizen, mussen en padden
- klimaatadaptief en natuurinclusief
Checklist Natuurinclusief bouwen
Top 10 maatregelen voor nieuwbouw en gebiedsontwikkeling
- Groene verbindingsroutes met grotere parken/natuurgebieden en naar voorzieningen in de omliggende wijken
- 3-30-300 streefwaarde
- Gevarieerd groen in de wijk met hoge biodiversiteit
- Groene fiets- en wandelpaden
- Rust- en ontmoetingsplekken in het groen
- Gezamenlijke buurt(moes/pluk)tuin
- Natuurlijke speelplekken voor kinderen
- Water opvangplekken
- Groen in de straat vanaf de voordeur
- Groene particuliere tuinen
Beginsel water-bodem-sturend | Het is duidelijk dat er in uiterwaarden, diepste delen van polders en in de kustzone, niet meer kan worden gebouwd.
Ministerie Infra en Water | Water en Bodem zijn sturend
Wonen in Deltagebied Nederland staat onder druk. Eind november 2022 bracht het ministerie een beleidsbrief uit waarin aangegeven wordt hoe we ondermeer met nieuwbouw om moeten gaan. Zeker als dat in (te) laag gelegen, overstromingsgevoelige plekken in Nederland is.
Niet meer bouwen in kwetsbare gebieden
Moet je nog zo bouwen in polders die zo laag staan dat de nok van het huis niet boven de dijk uitkomt? Nee zegt de minister. Dat is onverantwoord met het oog op overstromingen, wateroverlast en/of bodemdaling. De druk op het water- en bodemsysteem is hoog en door klimaatverandering neemt de problematiek rond bodemdaling, overstromingen, wateroverlast, en verdroging toe. Nieuw te ontwikkelen bouwlocaties moeten hier tegen bestand zijn.
Natuurinclusief ontwerpen, start met je onderzoek.
Doe dat wel in samenspraak met de ecoloog om er zeker van te zijn dat het gaat werken.
Femke Jochems van Vogelbescherming
“Ik zie natuurinclusief bouwen als het integraal meenemen van natuur in je plannen en ontwerpen op de schaal en manier die bij het plan past. Niet alles kan overal, maar overal kan wel iets. En zo geef je niet alleen ruimte aan vogels en vleermuizen, maar ook een gezondere leefomgeving voor mensen. De aanwezige vogels en vleermuizen laat gewoon zien dat je een gezonde leefomgeving hebt weggezet.”
Natuurinclusief ontwerpen – masterclass adviesbureau E.C.O. Logisch
Als je bijvoorbeeld een nieuwe woonwijk aanlegt vraag je dan af hoe je de groenvoorziening zo inpast dat die een waarde heeft voor zowel de natuur als de samenhang van de wijk. Overal waar je verharding toepast moet je ook iets met watercompensatie doen. TIP: Dus doe eerst onderzoek!
Voor contact en meer Lees het hele artikel n.a.v. de masterclass van 25 mei 2020
Vogelveilig glas
Vogelsterfte – Honderdduizenden vogels vliegen zich naar schatting jaarlijks te pletter tegen ramen. Dit is te voorkomen met vogelveilig glas
Veel kantoorgebouwen zijn hoog, met spiegelend glas en vooral trekvogels vliegen hier vaak tegenaan.
Er is inmiddels ‘vogelveiligheidsglas’ in de handel. Dat heeft een coating over het glas, waar een voor mensen ‘onzichtbaar’ UV-patroon in zit, dat voor vogels wel zichtbaar is. Klik op de link.
Rooftop Walk. Je staat verstelt van de groene biotoop in hartje Rotterdam
Ontwerptool multifunctioneel dak
Merosh heeft een ontwerptool ontwikkeld voor een multifunctioneel dak zodat de haalbaarheid al in een vroeg stadium beoordeeld kan worden.
Multifunctionele daken waarin ruimte is voor wateropvang, energieopwek en biodiversiteit, draagt bij aan de verduurzaming van de stad en is lekker klimaatadaptief.
Help, we maken een gebiedsontwerp maar er zitten beschermde diersoorten
Tips van de ecoloog
- Neem ecologie zo snel mogelijk mee in het ontwerpproces
- Doe een quickscan
- Bepaal het aanvullend onderzoek (op basis van de aangetroffen en soms ook beschermde soorten) volgens de protocollen
- Houd rekening met een ontheffingsaanvraag want dat kost (heel) veel tijd voordat de ontheffing wordt verleend!
Deze wordt aangevraagd bij de provincie - de ontheffingsaanvraag gebeurt vaak via de omgevingsvergunning. Dit duurt 26 weken
- als je het loskoppelt van de omgevingsvergunning duurt het 13 weken
door E.C.O. Logisch Adviesbureau
Bekijk de video of lees het artikel Help, we maken een gebiedsontwerp maar er zitten Vleermuizen
Lichtgevende planten
Hoe gaaf is het om ’s avonds een wandeling te maken over een pad dat verlicht wordt door magische twinkels, gegenereerd uit de stroom van planten! Flora verlicht de stad, zet CO2 om in zuurstof en dempt de opwarming van de stad. Op deze manier gebruiken we het oppervlak in de stad zo efficiënt mogelijk.
Rotterdam heeft een park dat verlicht wordt door planten. Lees alles over het Park van Morgen
Een groendak waar bijen zich tegoed kunnen doen
Tips voor het aanleggen van een groendak
Groen/Blauwe Klimaatpositieve Stad
- Sponspark: een plat park is bij droogte en een heuvellandschap na een regenbui
Hoe? En wat zuigt de spons weer leeg? Kunnen dat planten zijn? Of een mix van het juiste grondmengsel en de juiste planten? - Getijdeparken rondom rivieren en havens in de stad. Met rietoevers met mooie vlonders, stadstrandjes en drijvende parken.
- Watersensitieve stad: groene regentuinen, groen/blauwe stroken in centrum en wijken en sponsparken voorzien van planten die veel water vasthouden in de zomer
- De uitwisseling tussen de onder- en bovengrond kan veel slimmer worden uitgevoerd bij het opvangen van (grote hoeveelheden) regenwater.
Waar ligt welk sponspotentieel? Waar is er in het verleden puin gestort, waardoor er holle ruimtes zijn ontstaan, die we kunnen laten vollopen met water? Of waar heeft de grond een groot absorberend vermogen? Wat is het effect van grondwaterstromen? En welke plantsoorten zijn geschikt voor natte en droge situaties? Als je het niet onderzoekt, weet je het niet.
Rotterdam
In het ontwerp wordt het regenwater dat in het park is gezuiverd, hergebruikt binnen de Hofpleinlijn zelf: in een waterspeeltuin, door een bierbrouwer, in een badhuis, in een wasserette. De restwarmte van het stoken van de bierketels wordt weer geleid naar het badhuis of naar de woningen rondom.
Groen/blauwe daken
Slim ingerichte groene daken hebben voordelen:
- ze houden gebouwen koeler, produceren energie, reduceren geluid binnen en buiten, vangen fijnstof af en houden regenwater vast
- een groen dak gaat twee keer zo lang mee en kan de natuurwaarde versterken
Multifunctionele daken zijn de opvolgers van traditionele sedumdaken. Hiermee transformeren we de gebouwde omgeving tot een gezonde en groene leefomgeving.
Deze groene daktuin van Sempergreen fungeert tegelijkertijd als dynamische waterberging[/caption]
Deze groene daktuin en fungeert tegelijkertijd als dynamische waterberging
Waterdaken
- houden hemelwater vast en voeren vertraagd af, o.a. met dynamische sturing
- minder piekbelasting voor riool en op straat
Natuurdaken
- Bieden nestgelegenheid en voedsel aan bijen, vlinders en vogels
- Hoge vegetatie zorgt voor zuivering van de lucht
Sociale daken
- Zorgen voor meer gebruiksruimte
Rotterdam is een icoonproject rijker. Het 7.600 m2 grote natuurdak op gebouw ‘De Paperclip’ heeft een recordgrootte in Nederland. Biodiversiteit spant hier de kroon.
Lees alles over het langste natuurdak van Nederland
Energiedaken
- Verkoelen met 75% besparing op airco-kosten
- Verkoelen buiten circa 4 graden tijdens een hittegolf
- Geven 10% meer rendement aan zonnepanelen
En een combinatie van dit soort daken is natuurlijk ook mogelijk. Bouwen waarbij we de natuur terugbrengen naar de stad is belangrijk. Het levert een bijdrage aan:
- Een prettige leefomgeving
- De mogelijkheden voor natuurbeleving in de stad
- Het welzijn van mensen en dieren
Wil je een overzicht van alle mogelijkheden. Kijk dan op:
(met dank aan Irene Mulder, gemeente Den Haag).
Systemen voor gebruik regenwater en hergebruik afvalwater
CCL300 Circulaire infrastructuur van plastic afval
CCL300 bevat een geïntegreerd waterfiltersysteem dat het water opvangt, zuivert en vervolgens geleidelijk lokaal infiltreert in de ondergrond. Met de introductie van de CCL-varianten komt het productaanbod van PlasticRoad in een volgende fase. Zo worden de kunststof wegelementen inmiddels op grotere schaal geproduceerd.
CCL200
Geen geïntegreerd hemelwaterafvoer of monitoring nodig? Dan is de CCL200 een mooi, duurzaam alternatief voor een wegverharding als toevoeging op een bestaand hemelwaterriool. De CCL200 vangt regenbuien op, waarna het water deels lokaal geïnfiltreerd wordt. Middels een overstort wordt het systeem gekoppeld aan een bestaand hemelwaterriool zodat u een duurzame, modulaire en flexibele wegverharding heeft.
Plastic Road
CirculinQ is de nieuwe naam van Plastic Road (april 2023)
CirculinQ is gespecialiseerd in waterbergende, circulaire elementverhardingen voor parkeerplekken, fiets- en voetpaden. Alle producten dragen bij aan klimaatadaptief, infra en inrichting van de buitenomgeving. Denk aan de circulariteit van water en gebruikte grondstoffen, klimaatadaptatie en modulariteit.
- Kijk op de website CinculinQ / Plastic Road voor alle informatie
- Contact: info@circulinq.com in Vianen
Overstromingen
De kans op extreme buien neemt toe en de jaarlijkse neerslag ook met overstromingen tot gevolg. Daarom zijn er tegenwoordig kaarten beschikbaar die aangeven waar de grootste wateroverlast verwacht wordt. We moeten dus proberen knelpunten op te lossen door eerst water vast te houden, dan te bergen en dan af te voeren. Dan kan o.a. door:
- Waterbassins te maken in parkachtige omgevingen
- Buffermogelijkheden te maken, Op daken, onder de bestrating etc. Klik op de mogelijkheden van Aquaflow, een Nederlands bedrijf
- Riolering en open water te creëren
Dit water kan dan weer worden hergebruikt voor toiletten en het besproeien van planten etc.
Hittestress
In stadscentra kan het wel 7 graden warmer zijn dan in parken en het platte land. Dat komt door de hoeveelheid stenen, beton, asfalt en betume daken die de warmte vasthouden. Dat we de opwarming enigszins in de hand houden is belangrijk voor de volksgezondheid. Denk aan:
- Geen zwarte bitumendaken meer maar groene daken en gevels
Ook nog goed omdat het water vasthoud en fijnstof en CO2 opneemt - Schaduw creëren
- Stromend water in en om gebouwen
- Groene tuinen en straatbeplanting zoals bomen
Ultrawitte verf maakt airco overbodig
Amerikaanse materiaalwetenschappers hebben een ultrawitte verf ontwikkeld die 98% van het zonlicht reflecteert!
Het helpt hittestress in steden te voorkomen en reduceert de opwarming van de aarde. En natuurlijk: deze ultrawitte verf helpt gebouwen koel te houden waardoor er minder of geen airco nodig is. Lees meer
Waterhergebruik kun je ook speels gebruiken
Wateropvang wordt belangrijker naarmate het klimaat meer verandert. Het is nu half juli 2018 en er is de afgelopen drie maanden nauwelijks regen gevallen.
En als het regent lijkt het wel een tropische moesson en kan het rioleringssysteem het niet aan met als gevolg overstromingen.
Dus moeten we slimmer met water omgaan. Opvangen als er heel veel valt en zoveel mogelijk water hergebruiken.
Wateropvang en hergebruik
Aquaflow intelligente waterberging, putje[/caption]
Aquaflow
Wateropslag op het dak van een pand
Met dit Aquaflow-systeem verzamel je regenwater op daken of onder gepleisterde binnenplaatsen, en slaat het op zodat u er een druppel van moet morsen. Ze staan garant voor een hoge kwaliteit van opgeslagen water waardoor u met dit systeem bijdraagt aan een duurzaam watersysteem.
Waterplein Rotterdam
De parkeergarage Rotterdam Museumpark is verdubbeld en is nu een van Nederlands grootste ondergrondse waterbergingen met een capaciteit van 10 miljoen liter.
groen blauw Breda
Groen/Blauwe stedelijke omgeving
- Bio-swales kunnen water absorberen en overtollige afvloeiing kanaliseren of vasthouden, waardoor verontreinigende stoffen worden gereinigd
Bioretentie-vijvers
Een reeks wadies en bioretentievijvers verzamelt en behandelt regenwaterafvoer van parkeerterreinen - Aquaflow waterwinning combinatie met asfalt
speciaal voor wegen en garages
Doorlaatbare trottoirs om regenwater zo nodig langzaam op te vangen en te ontwateren
Natte Krat irrigatiesysteem bespaart jaarlijks honderden liters schoon drinkwater
De Natte Krat
Hoe kun je zo efficiënt mogelijk met opgevangen regenwater je planten sproeien? Een regenton is al een goed begin, maar het kan beter met deze Natte Krat met een waterbuffer van 400 liter.
In deze watervoorraad zit een plantenbak geïntegreerd, zo kunnen ze zelfs in een periode van hevige droogte ongeveer vier weken ‘drinken’ van deze waterbuffer. Zo hoef je je zelfs in een hete zomerperiode geen zorgen te maken: je planten blijven groen. Klik hier voor de folder
Meer inspiratie voor het ontwerp van een groen/blauwe stad vind je hier
Meer watersystemen van het voorkomen van overstromingen tot filtering vind je hier
Inspiratie
Onderhoud kun je regelen
Video
Intelligente waterberging
Mensen worden meer en meer omringd door intelligente apparaten en raken gewend aan de beschikbare informatie. Dat willen we ook in ons werk. Met als gevolg dat we water bergingen slim gaan maken. Met Aquaflow Flowfacts is dat nu al eenvoudig en betaalbaar. Deze maand hebben de gemeenten Elburg, Goirle en Delft de stap gezet naar slimme berging.
Flowfacts maakt de waterberging intelligent met eenvoudige montage in een putje.
Het BREEAM Vleermuizenhotel
in juni 2018 presenteerde Reno Hofman, student aan het Friesland College zijn ontwerp van het vleermuizenhotel aan zijn opdrachtgever, de gemeente Ooststellingwerf. Een van de eisen was dat het ‘gebouw’ moest voldoen aan de BREAAM-eisen.
Reno maakt in zijn ontwerp gebruik van (gebruikte) rioolbuizen met een diameter van 2 meter met een naadopening in de Meranti houten ronde deur van circa 5 cm dik zodat de vleermuizen naar binnen en buiten kunnen. Door geperforeerde bakstenen in de rioolbuis te bevestigen, kunnen vleermuizen hun nesten bouwen. Plaats je de rioolbuis onder een talud dan is het daar lekker rustig, donker en vochtig dus een perfect Vleermuizenhotel.
Volgens het onderzoek dat Reno uitvoerde blijkt dat de meest geschikte oriëntatie voor een vleermuizenhotel een zuid- of westgevel. De begroting bleef ruim binnen het budget en voldeed aan het volledige plan van eisen van de opdrachtgever. Een mooi voorbeeld van natuurinclusief bouwen!
Hoe groot is het risico op overstromen?
Deltaris heeft kaarten gemaakt met overstromingsrisico’s
Zit je hoog en droog, of woon je in een risicogebied? Deltaris heeft deze kaart uitgebracht (2023). En hoog, dat is betrekkelijk als we terugdenken aan de overstromingen in Limburg in 2021.
KLIK HIER voor de interactieve kaart